Grip op digitale veiligheid en toegankelijkheid

Vertel in één keer het complete verhaal als een site niet aan die eisen voldoet. Dat is de tip van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het streven is dat haar sites zo snel mogelijk voldoen aan de open standaarden voor digitale veiligheid en toegankelijkheid. 

Met creatieve oplossingen en praktische tools krijgen ze langzaam maar zeker beter grip op deze grote opgave. Plaatsvervangend SG en CIO Hillie Beentjes, projectmanager Job Pantjes en ICT-architect Ron Beemster nemen je mee in hun aanpak.

Bewustzijn vergroten

Hillie Beentjes: ‘Veiligheid moet de basis van een website zijn. We willen niet dat onze domeinen een zwakke schakel zijn in ons veiligheidssysteem. En je bent zo sterk als je zwakste schakel. Maar digitale toegankelijkheid vind ik, vinden we bij IenW, nét zo belangrijk. Onze informatie moet voor iedereen beschikbaar zijn. Op dit moment voldoen veel sites nog niet aan de open standaarden voor veiligheid en toegankelijkheid. Maar we krijgen steeds meer grip op onze opgave.’

Ron Beemster: ‘Dat begint met het vergroten van het bewustzijn. Met mensen in beweging krijgen om deze basisvoorwaarden voor een site te verbeteren. En het mooie is: je kunt het bewustzijn voor veiligheid vergroten door het samen met digitale toegankelijkheid op te pakken. Het belang van toegankelijkheid kun je namelijk eenvoudig op een aansprekende manier onder de aandacht brengen. Door veiligheid meteen mee te nemen in je verhaal, krijg je collega’s echt in beweging.'

Job Pantjes: ‘Zo hebben wij collega’s speciale brillen laten dragen om te ontdekken hoe ingewikkeld het bezoeken van een website kan zijn voor slechtzienden. We hebben het geluid uitgezet bij filmpjes om dan eens te kijken hoe goed de ondertiteling écht is. Laat collega’s ervaren hoe het is om een beperking te hebben. Zo trigger je mensen meer dan met droge cijfers.’ Hillie:

'Dat we niet de ene dag bij een collega aankloppen voor een veiligheidsstandaard, en de andere dag voor toegankelijkheid. Dat scheelt tijd en is overzichtelijker.’

Een overzichtelijke database

Job: ‘Ik ben projectmanager van het team digitale toegankelijkheid en verplichte richtlijnen bij de Bestuurskern. Met dit team adviseren en ondersteunen we bij het duurzaam voldoen aan de standaarden. Dat begint met grip krijgen. En inzicht in de mate waarin de websites voldoen aan de open standaarden die op de Pas toe of leg uit’- lijst van Forum Standaardisatie staan. Daarvoor hebben we met dit team de WIBO ontwikkeld. De Webrichtlijnen Inzicht Beheer Omgeving. Een soort database die een overzicht geeft van al onze domeinen: wat voor een soort domein het is, wie de eigenaar is en, vooral, of het domein voldoet aan de verschillende standaarden. Van archivering en veiligheid tot toegankelijkheid.’

Ron: ‘We hebben verschillende koppelingen aan de WIBO toegevoegd, bijvoorbeeld naar internet.nl, het websiteregister van Dienst Publiek en Communicatie en het Register van toegankelijkheidsverklaringen. Daarmee laten we de WIBO regelmatig de status van al onze 178 websites controleren. Hoe staan ze ervoor? Waar voldoen ze aan, en waaraan nog niet? Zo hebben we in één systeem een automatisch overzicht van de open standaarden bij al onze domeinen. We merken dat we zo steeds meer controle krijgen. En dat stelt ons ook daadwerkelijk in staat om website-eigenaren precies te vertellen wat er al in orde is en wat er nog aangepakt moet worden.’

Hillie: ‘Iedereen wil natuurlijk voldoen aan de open standaarden. En de WIBO triggert die drive ook nog wat extra. Haalt een site een standaard niet, dan staat die standaard in een rood vakje. Wanneer je dat hebt opgelost, wordt het vakje groen. En we willen allemaal toch graag groene vakjes zien.’

Handelingsperspectief bieden

Job: ‘Je kunt in de WIBO precies zien waar de problemen per website zitten. Maar op een bestuurlijk niveau is dat niet zo relevant. Het is té gedetailleerd voor sturing. Je moet dus ook de grote lijnen zichtbaar maken. Daarom gebruiken we de gegevens uit de WIBO in een dashboard, waarbij bestuurders de juiste informatie gaan krijgen om vanuit hun rol stappen te zetten. Dat kan nog altijd beter, dat weten we. We willen in het WIBO nog meer handelingsperspectief meegeven. En Hillie Beentjes adviseert ons hierbij.’ Hillie:

'Om de WIBO door te ontwikkelen inderdaad. Maar ook omdat het voor mij soms ook net wat makkelijker is om medebestuurders te overtuigen van het belang van deze open standaarden.’

Meteen een goede website

Hillie: ‘Grip krijgen we niet alleen door goed te monitoren waar het fout gaat. We willen vooral voorkómen dat het fout gaat. Het probleem is dat de collega’s die een website willen laten ontwikkelen vaak geen voorstelling hebben van verplichtingen rondom open standaarden. Dat is niet hun specialisatie. Voor hen hebben we een webloket opgericht. Daar neemt een speciaal team collega’s bij de hand om een website op de juiste manier te ontwikkelen.’

Ron: ‘Als je je hier meldt, krijg je een intakegesprek met advies en ondersteuning. En vervolgens komen specialisten nog wel een paar keer bij je langs om ervoor te zorgen dat alles goed wordt ingeregeld. Het is even een investering. Maar aan het eind heb je dan wel een site die aan alle open standaarden voldoet. Door het aan het begin aan te pakken scheelt het tijd en voorkom je herstelkosten achteraf’.

Job: ‘Om het toepassen van de open standaarden zo gemakkelijk en efficiënt mogelijk te maken, adviseren we via dit webloket om gebruik te maken van onze standaard platformen. Dat zijn platformen die al aan veel van de beoogde richtlijnen voldoen. PRO van Algemene Zaken bijvoorbeeld. Of Winkwaves voor communities en METT voor participatie doeleinden, voor interactie met de bezoekers van je site. En zo hebben we er nog paar, voor specifieke wensen.’ Hillie:

'In gesprekken met directies en andere ondersteunende teams blijven we het webloket onder de aandacht brengen. Zodat zij collega’s hiernaar door kunnen verwijzen.’

Job: ‘In het strategisch bedrijfsvoeringberaad is ook afgesproken dat het webloket de officiële route is. Het helpt dat het nu officieel een processtap is.’

Leren van elkaar

Ron: ‘Het is heel fijn dat Forum Standaardisatie er is. Een organisatie die adviseert over het gebruik van open standaarden om met elkaar te zorgen voor een veilig internet en toegankelijke overheidsinformatie. Uiteindelijk hebben we als Rijk de taak om álle domeinen veilig en digitaal toegankelijk te maken. We moeten het samen doen. Elkaar helpen met onze eigen kennis en ervaring. En goed om ons heen blijven kijken.’

Job: ‘We kijken ook veel naar andere ministeries en overheden. Waar zijn zij mee bezig en wat kunnen wij overnemen? Zo komt het idee van de WIBO oorspronkelijk van de RVO. Zij werkten daar eerder aan een vergelijkbare oplossing, maar de ICT-leverancier kon dit uiteindelijk helaas niet mogelijk maken. Wij hebben geprofiteerd van de kennis en ervaring van de RVO, hebben nog wat dingen toegevoegd, en zo is de WIBO ontstaan. En nu zijn we zelf aan het onderzoeken hoe we andere overheden ook gebruik kunnen laten maken van de WIBO. Hoe mooi zou dat zijn?’